Nowe kryteria oceny Polskiej Nagrody Jakości®
Polska Nagroda Jakości (PNJ) od początku jej powołania – w 1995 roku wzorowała się na Modelu Doskonałości EFQM (European Foundation for Quality Management – Europejska Fundacja Zarządzania Jakości), na bazie którego powstały opracowane kryteria oceny organizacji uczestniczących w konkursie. Należy podkreślić, że przyjęcie takiego właśnie podejścia było związane z tym, aby uczestnikom i laureatom Polskiej Nagrody Jakości ułatwić ubieganie się o Europejską Nagrodę Jakości, gdyż start w Polskiej Nagrodzie Jakości posiadał (i nadal posiada) również aspekt edukacyjny i motywacyjny do poszerzania wiedzy w zakresie Modelu EFQM, jego wdrażania i poszukiwania dróg samodoskonalenia organizacji płynącej z świadomości kryteriów, jakie przyjęto w modelu
kryterium 1:
Cel, wizja i strategia,
kryterium 2:
Kultura organizacyjna i przywództwo,
mieszczące się w obszarze – Kierunek,
kryterium 3:
Angażowanie interesariuszy,
kryterium 4:
Tworzenie trwałej wartości,
kryterium 5:
Zarządzanie bieżącą działalnością i transformacją,
mieszczące się w obszarze – Wykonanie,
kryterium 6:
Postrzeganie przez interesariuszy,
kryterium 7:
Wyniki strategiczne i operacyjne mieszczące się
w obszarze – Rezultaty.
Podczas prac nad nowym modelem PNJ przyjęto również, że warunki uczestnictwa organizacji w konkursie PNJ będą ściśle powiązane z kryteriami konkursu w następujący sposób: dla poziomu związanego z medalami PNJ dla Medalu Brązowego organizacja będzie podlegać ocenie w zakresie jednego z dwóch kryteriów do wyboru z obszaru Kierunek, dla Medalu Srebrnego: ocenie podlegają 2 kryteria, do wyboru z dwóch obszarów: Kierunek i Wykonanie, a dla Medalu Złotego: ocenie podlegają 3 kryteria, do wyboru z każdego obszaru.
Dla statuetek PNJ przyjęto, iż organizacje ubiegające się o Statuetkę Diamentową podlegać będą ocenie w zakresie 5 wybranych kryteriów ze wszystkich obszarów, a ubiegając się o Statuetkę Platynową podlegać będą ocenie w zakresie wszystkich kryteriów.
Wyżej wspominany zespół ustalił również, które ze szczegółowych wymagań zawartych w nowym Modelu EFQM powinny stanowić szczególne zainteresowanie podczas opracowywania wymagań PNJ. Kryterium wyboru stanowiły aktualność i ważność danego aspektu w odniesieniu do aktualnych oczekiwań i potrzeb organizacji we współczesnych uwarunkowaniach gospodarczych związanych z zarządzaniem jakością w Polsce. W wyniku kolejnych ustaleń pracę nad opracowaniem szczegółów dotyczących nowych wymagań PNJ powierzono prof. Markowi Roszakowi. Praca ta skupiała się na zdefiniowaniu zarówno wymagań w zakresie samooceny uczestników konkursu, jak i systemu oraz procesu oceny w kolejnych etapach uczestnictwa w konkursie. Model PNJ obejmuje dwuetapową ocenę uczestników, pierwsza przeprowadzana jest na podstawie wypełnionego dedykowanego dla danego uczestnika kwestionariusza samooceny uzupełnianego on-line. Zgodnie z założeniem kwestionariusz ten obejmuje przyjęte wymagania oceny zgodnie z przyjętym poziomem uczestnictwa w konkursie. Dla PNJ zostały opracowane dla wszystkich 7 kategorii 72 wymagania. Przyjęto, iż opis spełnienia wymagań wzorowany jest kole Deminga, uczestnicy muszą odpowiedzieć na pytania: co jest realizowane w organizacji w zakresie danego wymagania, jak stosowane rozwiązania są wdrożone w organizacji, w jaki sposób wdrożone rozwiązania są oceniane, a także w jaki sposób zaimplementowane w organizacji rozwiązania są doskonalone. Należy podkreślić, iż wszystkie ujęte w nowym modelu PNJ wymagania ściśle odnoszą się do aspektów jakości, co ma swój wraz w przyjętym opracowaniu – każde wymaganie zostało scharakteryzowane odpowiednim opisem, a także określono wskazówki, które mają stanowić uzupełnienie w zakresie zrozumienia istoty danego wymagania. Opracowane przez prof. Marka Roszaka z Politechniki Śląskiej wymagania Polskiej Nagrody Jakości zostały we współpracy z prof. Katarzyną Hys z Politechniki Opolskiej poddane recenzji, która pozwoliła wyeliminować wszelkie nieścisłości mogące wpłynąć na czytelność przyjętych wymagań.
Asesorzy na podstawie opracowanego kwestionariusza samoceny dokonują weryfikacji rzetelności, a także adekwatności oraz efektywności opisanych w kwestionariuszu samooceny rozwiązań stosowanych przez organizację w ramach spełnienia wymagań PNJ.
Kolejny etap udziału w konkursie PNJ związany jest z assessmentem przeprowadzanym na miejscu u uczestnika konkursu przez powołanego asesora PNJ. Asesorami PNJ w tym momencie są: prof. Katarzyna Hys z Politechniki Opolskiej, prof. Piotr Senkus z Uniwersytetu Warszawskiego, dr Justyna Trojanowska z Politechniki Poznańskiej. Przyjęto, iż asesorzy dokonują oceny spełnienia wymagań PNJ w oparciu o opracowany kwestionariusz samooceny organizacji, a także ocenę na miejscu. Ocena na miejscu oparta została na czterech ocenianych kryteriach dla każdego wymagania PNJ, które dotyczą: wdrożonego w organizacji podejścia, zastosowania wdrożonego podejścia, oceny zaimplementowanych rozwiązań, a także ich doskonalenia. Takie podejście pozwala na komplementarną ocenę przedstawionych przez organizację w kwestionariuszu samooceny podjętych działań projakościowych i ich weryfikację w zakresie efektów ich wdrożenia.
Opracowane podczas dwuetapowej oceny dokumenty weryfikowane są przez przewodniczącego komitetu technicznego – prof. Piotra Rogalę z Uniwersytetu Ekonomicznego z Wrocławia, który opracowuje rekomendację dla sekretarza konkursu oraz Kapituły Konkursu PNJ. Członkowie Kapituły Konkursu PNJ w procedurze głosowania podejmuje decyzję o przyznaniu medali i statuetek PNJ poszczególnym uczestnikom konkursu.
To, co wyróżniało i wyróżnia PNJ, to merytoryczne podejście do wymagań konkursu i ich oceny. W konkursie PNJ zwraca się szczególną uwagę na poziom wymagań i ich rzeczywiste znaczenie w odniesieniu do aktualnych warunków gospodarczych. Dbałość o te szczegóły to ważne działanie podejmowane zarówno w celu kształtowania samoświadomości projakościowej kadry zarządzającej organizacji przystępujących do konkursu, ale także otwartości na poddanie się merytorycznej ocenie formułującej potencjał do doskonalenia.
W wyniku zakończenia działań związanych z uczestnictwem w konkursie PNJ każdy uczestnik otrzymuje rekomendację obejmującą krótkie przedstawienie ilości uzyskanych przez organizację podczas postępowania konkursowego punktów oraz opracowaną na podstawie oceny analizę SWOT dotyczącą potencjalnych obszarów do doskonalenia w organizacji.
Udział w Polskiej Nagrodzie Jakości stanowił i stanowi znaczące działanie podejmowane przez organizacje, nie tylko ze względu na fakt, iż przystąpienie do konkursu wymaga poświęcenia czasu związanego z opracowaniem dokumentów konkursowych i poddaniu się ocenie, ale przede wszystkim na świadomą chęć podjęcia działań dających możliwość oceny dotychczas wdrożonych działań projakościowych i poszukiwania kolejnych wyzwań, a także sposobów ich osiągania, które mają za cel kształtować dynamikę rozwoju organizacji ukierunkowaną na holistyczne postrzeganie aspektów jakości.